Rozliczanie kosztów zasobów wspierających a koncepcje rachunku kosztów

Zagadnienie rozliczania kosztów działalności pomocniczej i kosztów ogólnych w rachunkach kosztów jest szeroko poruszane w literaturze przedmiotu, jednakże wymaga uporządkowania i jednoznacznego określenia na potrzeby zasobowo-procesowego rachunku kosztów. W tradycyjnych, sprawozdawczych rachunkach kosztów, gdzie rozliczenia działalności pomocniczej wykonywane są z poziomu centrów kosztów reprezentujących komórki organizacyjne, skutkuje nieprecyzyjnym rozliczeniem kosztów i często ma charakter stałego narzutu kosztów działów pomocniczych na działy podstawowe. Poprawne odzwierciedlenie współzależności pomiędzy zasobami oraz odzwierciedlenie zmiany natury kosztów konsumowanych zasobów ma zapewnić informację o pełnych kosztach zasobów oraz odzwierciedlić zmienność kosztów zasobów na każdym etapie rozliczania kosztów w rachunku kosztów. Ponadto odzwierciedlenie współzależności pomiędzy zasobami wymaga przyczynowo-skutkowych relacji do obciążania kosztami rzeczywistych (faktycznych) konsumentów zasobów. Oznacza to, że rozliczenie kosztów działalności pomocniczej nie może mieć charakteru stałego narzutu kosztów, ale powinno zmieniać się w zależności od faktycznego zapotrzebowania.

W rachunku kosztów działań (ABC) stosowana jest koncepcja rozliczania działań pośrednich (wspierających) na inne działania [Cokins 2004, s. 100; 2001, s. 53; Antos i Brimson 1999, s. 50; Hicks 2005, s. 33]. Podejście do rozliczania kosztów pomiędzy działaniami krytykowane jest w literaturze dotyczącej rachunku RCA, gdzie wykazuje się, że kosztami procesów wspierających powinny być obciążane zasoby, a nie działania podstawowe [Keys i van der Merwe 2001b, s. 31].

Zarówno w GPK, jak i RCA koszty centrów kosztów zasobów wspierających rozliczane są na centra kosztów zasobów podstawowych z zachowaniem podziału kosztów na koszty stałe i zmienne [Schildbach 1997, s. 267; Krumwiede 2005, s. 28; Keys i van der Merwe 1999, s. 3; Kilger 1993, s. 316; Benjamin i Simon 2003, s. 22; Krumwiede i Suessmair 2007a, s. 6].

Rozwinięciem w stosunku do GPK jest podejście stosowane w RCA, gdzie koszty zasobów wspierających mogą być rozliczane bezpośrednio pomiędzy centrami kosztów zasobów lub pośrednio, tj. za pośrednictwem procesów [Perkins i Stovall 2011, s. 47; Keys i van der Merwe 2001b, s. 27]. Podkreślić jednakże należy, że deklaratywne wykorzystywanie obiektów działań do rozliczania kosztów w RCA nie zawsze zapewnia odpowiedni wsad do interpretowania informacji wynikowej przez menedżerów. Rozliczanie kosztów bez uwzględniania obiektów działań stosowane jest również w tradycyjnych rachunkach kosztów [Świderska 2010, s. 148], jednakże realizowane jest na wyższym poziomie ogólności (na poziomie komórek organizacyjnych).

Podczas rozliczania kosztów pomiędzy zasobami, w GPK oraz RCA, wyodrębnia się trzy rodzaje związków pomiędzy zasobami, tj. stałe, proporcjonalne oraz ich kombinacja [Keys i van der Merwe 2002b, s. 44; Kilger, Pampel i Vikas 2012, s.345]. Stało-proporcjonalne związki przyczynowo-skutkowe w rachunku kosztów są jednak efektem jego upraszczania, co w rezultacie doprowadza do małej przejrzystości wykonanych rozliczeń kosztów i trudności interpretacyjnych. Aby uniknąć stało-proporcjonalnych relacji w rozliczaniu kosztów, ZPRK zakłada wyodrębnianie takiej liczby obiektów centrów kosztów zasobów i obiektów działań, która pozwala na jednoznaczne określanie typu relacji jako stała lub proporcjonalna.

Celem poprawnego odzwierciedlenia konsumpcji zasobów współzależności pomiędzy zasobami powinny być oparte na wielkościach przerobu zasobów (miary wielkości przerobu zasobów), a nie na wartościach pieniężnych (jak np. narzut kosztów pośrednich proporcjonalnie do kosztów bezpośrednich). Podejście to istotnie zwiększa walory interpretacyjne wykonanych rozliczeń kosztów.