W wariancie ZPRK standardowych wyznaczane są koszty standardowe, autoryzowane, planowane, wykorzystane oraz całkowite. Różnice pomiędzy tymi rodzajami kosztów (budżetów elastycznych) pokazują konsekwencje finansowe wynikające z braku realizacji celów dotyczących zasobów (kosztów, dostępności) oraz procesów (organizacji, wydajności).
Koszt standardowy – doskonałość operacyjna!
Przedsiębiorstwa, wykorzystujące wariant ZPRK standardowych, wyznaczają poziom kosztów standardowych ( ), który zakłada realizację „optymalnego” modelu działalności operacyjnej. Koszt standardowy obliczany jest zarówno na poziomie zasobów, działań jak i produktów, usług i klientów. Koszt ten pokazuje, jakie powinny zostać poniesione koszty przy założeniu, że: (1) działalność operacyjna prowadzona jest w sposób uznany przez zarządzających za „optymalny”, (2) jednostkowe zużycie (wykorzystanie) zasobów jest zgodne z wyznaczonymi przez technologów standardami ich zużycia (wykorzystania), (3) nie są przekroczone zaplanowane w budżecie stawki stałe i zmienne zużycia (wykorzystania) zasobów oraz (4) wyeliminowane zostaną niewykorzystane zasoby. Przedsiębiorstwo osiąga doskonałość operacyjną.
Koszt autoryzowany
Konsekwencje finansowe będące efektem realizacji działalności operacyjnej w sposób odbiegający od uznanego przez zarządzających za „optymalny” wyznaczają odchylenia autoryzowanego zużycia (wykorzystania) zasobów. Odchylenia autoryzowanego zużycia (wykorzystania) zasobów razem z kosztem standardowym wyznaczają poziom kosztu autoryzowanego ( ). Koszt autoryzowany wyznacza uzasadniony do poniesienia poziom kosztów, który zakłada: (1) rzeczywiście wykonany poziom działalności operacyjnej[1], ale (2) jednostkowe zużycie (wykorzystanie) zasobów zgodne z wyznaczonymi przez technologów standardami ich zużycia (wykorzystania), (3) zaplanowane w budżecie stawki stałe i zmienne zużycia (wykorzystania) zasobów oraz (4) wyeliminowane niewykorzystane zasoby.
Koszt planowany
Konsekwencje finansowe będące efektem większego rzeczywistego zużycia zasobów i surowców, w stosunku do ustalonego przez technologów normatywnego ich zużycia, wyznaczają odchylenia nieautoryzowanego zużycia (wydajności) zasobów. Odchylenia nieautoryzowanego zużycia (wydajności) zasobów razem z kosztem autoryzowanym wyznaczają poziom kosztu planowanego ( ). Koszt planowany wyznacza uzasadniony do poniesienia poziom kosztów produkcji, który zakłada: (1) rzeczywiście wykonany poziom działalności operacyjnej[2], (2) rzeczywiste zużycie (wykorzystanie) zasobów[3], (3) zaplanowane w budżecie stawki stałe i zmienne zużycia (wykorzystania) zasobów oraz (4) wyeliminowane niewykorzystane zasoby.
Koszt rzeczywisty wykorzystany
Konsekwencje finansowe będące efektem zmiany kosztów jednostkowych nabycia surowców i opakowań oraz kosztów utrzymania zasobów (np. pracowników, maszyn, budynków, mediów itp.), w stosunku do zaplanowanych w budżecie stawek ich zużycia (wykorzystania), wyznaczają odchylenia cenowe kosztów. Odchylenia cenowe kosztów pokazują konsekwencje finansowe wynikające wyłącznie z różnicy rzeczywiście poniesionych kosztów jednostkowych w stosunku do stawek ustalonych jako cel zarządczy w budżecie. Odchylenia cenowe razem z kosztem planowanym wyznaczają poziom kosztu rzeczywistego wykorzystanego ( ). Koszt rzeczywisty wykorzystany wyznacza uzasadniony do poniesienia poziom kosztów, który zakłada: (1) rzeczywiście wykonany poziom działalności operacyjnej[4], (2) rzeczywiste zużycie (wykorzystanie) zasobów[5] oraz (3) rzeczywiste stawki stałe i zmienne zużycia (wykorzystania) tych zasobów[6] oraz (4) wyeliminowane niewykorzystane zasoby.
Koszt rzeczywisty całkowity
Konsekwencje finansowe wynikające z posiadania nadmiernej (ale możliwej do wykorzystania, możliwej do sprzedaży) dostępności zasobów pokazują koszty niewykorzystanych zasobów. Koszty niewykorzystanych zasobów wraz z kosztem wykorzystanym oznaczają faktycznie poniesiony rzeczywisty koszt całkowity, który, w porównaniu z przychodem, pokazuje ostatecznie osiągnięty wynik finansowy przedsiębiorstwa.
Baza wiedzy o ZPRK
Szczegółowe założenia zaawansowanego zasobowo-procesowego rachunku kosztów standardowych (ZPRK standardowych) związane z ewidencją, rozliczaniem, kalkulacją oraz raportowaniem wyników zawarte są w bazie wiedzy o ZPRK:
Zieliński, T.M, 2017, Zasobowo-procesowy rachunek kosztów,
Akademia Controllingu, Poznań.
[1] Inny niż zakłada „optymalny” model działalności operacyjnej, który wyznacza koszt standardowy.
[2] Inny niż zakłada „optymalny” model działalności operacyjnej, który wyznacza koszt standardowy.
[3] Inne niż normatywne ustalone jako cel przez technologów, które wyznaczają koszt autoryzowany i standardowy.
[4] Inny niż zakłada „optymalny” model działalności operacyjnej, który wyznacza koszt standardowy.
[5] Inne niż normatywne ustalone jako cel przez technologów, które służą do wyznaczania koszu autoryzowanego i standardowego.
[6] Inne niż stawki budżetowe ustalone jako cel, które służą do wyznaczania koszu planowanego, autoryzowanego i standardowego.