Hierarchia poziomów kosztów

Pierwszym z zagadnień wymagających wyjaśnienia jest hierarchia poziomów kosztów, która w powiązaniu z koncepcją przypisywalności ma na celu umożliwienie agregowania kosztów na takim poziomie zarządzania produktami i klientami, na jakim istnieją najsilniejsze związki przyczynowo-skutkowe, a informacja jest istotna do podjęcia decyzji.

W rachunku kosztów działań wprowadzona została koncepcja hierarchii działań [Cooper i Kaplan 2000, s. 121; Cokins 2001, s. 109; Sobańska 2009, s. 379; Świderska 2010, s. 303; Gerdin 2004, s. 39; Daly 2002, s. 121; Emblemsvag 2003, s. 108], która jest zgodna z koncepcją przypisywalności kosztów, jaka stosowana jest w ZPRK, jednakże z istotnym zastrzeżeniem. W koncepcji ZPRK oznacza to alokowanie kosztów na ten poziom zarządzania (reprezentowany przez finalne i pośrednie obiekty kosztowe), na którym istnieje najsilniejszy związek przyczynowo-skutkowy. W związku z tym nie są wykonywane bezpośrednie alokacje kosztów działań wszystkich poziomów do finalnych obiektów kosztowych, np. do produktów lub klientów, co prezentowane jest w literaturze dotyczącej rachunku ABC [Leszczyński i Wnuk-Pel 2010, s. 505; Leszczyński 2012, s. 217]. Alokowanie działań wszystkich poziomów bezpośrednio na produkty lub klientów bez zachowania rozdzielczości poziomów kosztów zmniejsza walory interpretacyjne informacji wynikowej i utrudnia oddzielenie kosztów istotnych od nieistotnych dla danego scenariusza decyzyjnego. W zasobowo-procesowym rachunku kosztów koszty danego poziomu alokowane są na odpowiedni finalny lub pośredni obiekt kosztowy reprezentujący dany poziom zarządzania przedsiębiorstwem.

Koncepcja hierarchii działań stosowana w rachunku kosztów działań przedstawiana jest zarówno w ujęciu działań na rzecz klientów, jak i produktów oraz zakłada wyodrębnianie kilku poziomów kosztów działań [Cooper i Kaplan 2000, s. 121; Cokins 2001, s. 109; Sobańska 2009, s. 379; Świderska 2010, s. 303 i s. 327]. Istotnym stwierdzeniem jest to, że hierarchia działań opisuje de facto obiekty kosztowe, które konsumują działanie z danego poziomu [Miller 2000, s. 47]. Stwierdzenie to potwierdza zasadność przeniesienia hierarchii kosztów w ZPRK na obiekty kosztowe.

W koncepcji rachunku kosztów działań wyodrębnia się obiekt kosztowy „utrzymanie firmy” [IFAC 2009b, s. 23; Cokins 2001, s. 53] agregujący koszty dotyczące przedsiębiorstwa jako całości. Podejście to również stosowane jest w zasobowo-procesowym rachunku kosztów i dlatego wprowadzone są pośrednie obiekty kosztowe typu: firma. Celem tych obiektów kosztowych jest agregowanie kosztów, dla których nie ma związków przyczynowo-skutkowych ani z produktami, ani z klientami, a występują one wyłącznie dla przedsiębiorstwa jako całości.