Koszty i marża poziomu grupy produktowej

Poziom drugi to „poziom grupy produktowej”. Na tym poziomie znajdują się koszty tych zasobów i działań podstawowych, które w ZPRK rozliczane są na pośrednie obiekty kosztowe reprezentujące grupy produktowe (POK typu: grupa produktowa).

Miejsce rozliczeń kosztów ujmowanych jako koszty poziomu grupy produktowej ilustruje rysunek 39.

Rysunek 39. Koszty poziomu grupy produktowej strukturze ZPRK

Źródło: Na podstawie [Zieliński 2014, s. 88]

Zarówno w przedsiębiorstwach produkcyjnych, handlowych, jak i usługowych na tym poziomie prezentowane powinny być koszty ogólne utrzymania, rozwoju i marketingu grup produktowych oraz te, których nie można przypisać wprost do konkretnych produktów, ale można przypisać do grup produktowych[1].

Na poziomie kosztów grupy produktowej najczęściej ujmowane są:

  • koszty projektów marketingowych z podziałem na konkretne grupy produktowe lub usługowe;
  • koszty reklam telewizyjnych, prasowych i innych (np. bilbordy) z podziałem na konkretne grupy produktowe lub usługowe;
  • koszty projektów ekologicznych oraz dotyczące ochrony środowiska z podziałem na konkretne grupy produktowe lub usługowe;
  • koszty wewnętrznych i zewnętrznych projektów badawczych i rozwojowych z podziałem na konkretne grupy produktowe lub usługowe;
  • koszty projektów wdrożeniowych dotyczących nowych produktów z podziałem na konkretne grupy produktowe lub usługowe;
  • inne koszty, np. pozwoleń, znaków towarowych, praw autorskich, uzyskania licencji lub koncesji z podziałem na konkretne grupy produktowe lub usługowe.

Koszty poziomu grupy produktowej uznawane są za istotne przy analizie kosztów i rentowności poszczególnych grup produktowych i usługowych. Pomiędzy kosztami poziomu grupy produktowej a konkretną grupą produktową lub usługową istnieje silna relacja przyczynowo-skutkowa i koszt ten uznawany jest za istotny do podejmowania decyzji dotyczących poszczególnych grup produktowych i usługowych. W pozostałych przypadkach, np. przy analizie konkretnego produktu lub klienta, koszty te powinny być interpretowane jako narzut kosztu, który oznacza wpływ kosztu grupy produktowej na rentowność produktów z tej grupy oraz klientów kupujących te produkty.

Koszty poziomu grupy produktowej i marża II stopnia

Po odjęciu kosztów grupy produktowej od marży I stopnia otrzymujemy marżę II stopnia, tj. Marżę Poziomu Grupy Produktowej. Uwzględnianie tego poziomu kosztów w marżach pokrycia kosztów ma pomóc odpowiedzieć na pytanie, czy przychód ze sprzedaży wszystkich produktów z danej grupy produktowej pokrywa całość kosztów ogólnych związanych z utrzymaniem, marketingiem i rozwojem tej grupy produktowej.

Większe koszty poziomu grupy produktowej ponoszone są zwykle na rzecz tych grup produktowych, które są w czasie początkowego rozwoju, promocji i wzrostu ich sprzedaży. Najniższe koszty poziomu grupy produktowej powinny mieć te grupy produktowe, które są wycofywane ze sprzedaży.

W rozbudowanych wdrożeniach ZPRK zespoły controllingowe wyodrębniają wiele rodzajów pośrednich obiektów kosztowych typu: grupa produktowa, definiując je nawet do poziomu określonych projektów marketingowych lub badawczo-rozwojowych. Dopiero z tego bardziej szczegółowego poziomu rozliczają dalej koszty tylko do tych produktów lub usług, które, zdaniem zarządzających, powinny swoimi przychodami pokrywać koszty tych projektów. W przedsiębiorstwach handlowych częstą praktyką jest wyodrębnianie pośrednich obiektów kosztowych dla poszczególnych dostawców, aby uchwycić koszty współpracy z tymi dostawcami, a dalej kosztami tymi obciążyć wyłącznie towary kupowane od tego dostawcy.

W miarę zwiększania liczby pośrednich obiektów kosztowych interpretacja wyniku na poziomie produktu lub usługi staje się pełniejsza i lepiej zrozumiały jest wpływ związany z zarządzaniem grupami produktowymi na rentowność poszczególnych produktów i usług.

Przykład zaprezentowany w tabeli 29 pokazuje, że w danym przedsiębiorstwie koszty poziomu grupy produktowej związane z rozwojem, utrzymaniem i marketingiem grup produktowych wyniosły 4 mln zł kosztów stałych oraz 1 mln zł kosztów zmiennych. Łącznie koszty poziomu grupy produktowej to 5 mln zł. Porównanie kosztów poziomu grupy produktowej z marżą I stopnia pozwala wyznaczyć marżę II stopnia (marżę poziomu grupy produktowej), która w przykładzie wynosi 30 mln zł i stanowi 30% uzyskanych przychodów. Marża z uwzględnieniem wyłącznie kosztów zmiennych wynosi 54%.

Spadek marży pokazuje, jaki wpływ na rentowność przedsiębiorstwa mają koszty ogólne związane z rozwojem, utrzymaniem i marketingiem grup produktowych. Porównanie tej marży w ujęciu poszczególnych grup produktowych pokaże wpływ prowadzonej polityki zarządzania grupami produktowymi na ich rentowność.

Tabela 29. Koszty i marża poziomu grupy produktowej – przykład


[1] Przypisywanie kosztów na poziom grupy produktowej jest przykładem zastosowania koncepcji przypisywalności.