Najważniejszym zastosowaniem ZPRK w przedsiębiorstwach usługowych jest kalkulacja kosztów świadczenia usług, realizacji zleceń, projektów przychodowych oraz kontraktów usługowych. Kalkulacja ta prowadzona jest z dokładnością do poszczególnych indeksów usługowych, zleceń, projektów przychodowych lub kontraktów. Koszty świadczenia usług liczone są zarówno w oparciu o koszty planowane, autoryzowane i standardowe (budżety elastyczne), jak i w oparciu o koszty rzeczywiste. Zasobowo-procesowy rachunek kosztów pozwala prowadzić zaawansowaną analizę odchyleń kosztów rzeczywistych od kosztów standardowych, pokazując odchylenia kosztów ze szczegółowością do poszczególnych usług, zleceń, projektów przychodowych lub kontraktów. Kalkulacja kosztów świadczenia usług prowadzona jest również z podziałem kosztów na koszty stałe i koszty zmienne.
Podczas kalkulacji z kosztów świadczenia usług wyodrębnione są koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych, co sprawia, że podejście stosowane w ZPRK spełnia wymogi ustawy o rachunkowości oraz Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej[1]. Struktura zasobowo-procesowego rachunku kosztów pozwala na uwzględnienie w koszcie świadczenia usług zarówno ich kosztów bezpośrednich, jak i realizowanych działań (operacji) usługowych, kosztów innych zasobów, których koszty ujmowane są w kosztach działów operacyjnych wraz z kosztami wynikającymi z technologicznego rozwoju i utrzymania grup usługowych, oraz kosztów ogólnego zarządzania działalnością usługową.
Kalkulacja kosztów świadczenia usług realizowana jest na poziomie finalnych obiektów kosztowych typu: produktu/usługa. Miejsce tej kalkulacji w strukturze ZPRK przedstawia rysunek 18. Na koszt świadczenia usług składają się cztery elementy kosztowe:
- koszty bezpośrednie usług (eKB – relacja nr [9] w strukturze ZPRK). Są to np.: koszty nabycia uwzględniające koszt zakupu materiałów zużytych bezpośrednio w usługach, projektach przychodowych i zleceniach wraz z bezpośrednimi kosztami ich nabycia, np. transportu zewnętrznego zaopatrzeniowego, ubezpieczenia dostaw, opłat celnych. W przedsiębiorstwach budowlanych mogą to być koszty zużytych materiałów budowlanych, w przedsiębiorstwach szkoleniowych lub uczelniach koszty zakupu podręczników przeznaczonych do określonych produktów szkoleniowych itp.;
- koszty zasobów bezpośrednio przypisywanych do usług, zleceń, projektów przychodowych lub kontraktów z poziomu kosztów działów operacyjnych (eZP – relacja nr [5] w strukturze ZPRK). Są to np.: koszty podwykonawstwa ujmowane w kosztach operacyjnych (wydziałowych), ale możliwe do bezpośredniego przypisania do usług, projektów przychodowych i zleceń. W przedsiębiorstwach budowlanych mogą to być koszty podwykonawczych usług budowlanych, w przedsiębiorstwach szkoleniowych lub uczelniach – koszty podwykonawczych usług szkoleniowych, w przedsiębiorstwach logistycznych – koszty podwykonawczych usług transportowych, a w przedsiębiorstwach projektowych – koszty podwykonawczych usług konsultingowych itp.;
- koszty działań (operacji) usługowych (eDP – relacja nr [2] w strukturze ZPRK). Są to np.: koszty własnych działań operacyjnych związanych ze świadczeniem usług, realizacją projektów przychodowych lub zleceń uwzględniające koszty zasobów bezpośrednio zaangażowanych w świadczenie tych usług;
- narzuty kosztów utrzymania i technologicznego rozwoju grup usługowych oraz narzuty kosztów ogólnych zarządzania działalnością usługową (ePOKP – relacja nr [7] w strukturze ZPRK). Są to np.: koszty projektów badawczych realizowanych na rzecz grup usługowych oraz koszty ogólne zarzadzania działalnością usługową.
Rysunek 18. Miejsce kalkulacji kosztów świadczenia usług w strukturze ZPRK
Źródło: Na podstawie [Zieliński 2014, s. 88]
Przyczynowo-skutkowa kalkulacja kosztów świadczenia usług, jaka realizowana jest w ZPRK, oraz założenia dotyczące rozdzielczości kosztów usług sprawiają, że Zasobowo-procesowy rachunek kosztów stanowi główne źródło informacji zarządczej w tym zakresie. Z kolei rozdzielczość kalkulowanych kosztów pozwala na uznawanie poszczególnych pozycji kosztów realizowanych usług za istotne lub nieistotne w zależności od rozważanego wariantu decyzyjnego przez menedżerów.
[1] Dotyczy to tych przedsiębiorstw usługowych, które mają obowiązek wyodrębniania kosztów niewykorzystanych zasobów przy wycenie kosztów realizowanych usług na potrzeby sporządzenia bilansu (np. wycena projektów w toku).