96Kalkulacja kosztów nabycia towarów realizowana jest zarówno w przedsiębiorstwach handlowych, jak i wszystkich tych, których działalność częściowo związana jest z handlem towarami. Kalkulacja ta prowadzona jest z dokładnością do poszczególnych indeksów towarowych lub nawet partii zakupowych. Koszty nabycia towarów liczone są zarówno w oparciu o koszty planowane, autoryzowane i standardowe (budżety elastyczne), jak i w oparciu o koszty rzeczywiste. Zasobowo-procesowy rachunek kosztów pozwala prowadzić zaawansowaną analizę odchyleń kosztów rzeczywistych od kosztów standardowych, pokazując odchylenia kosztów ze szczegółowością do poszczególnych towarów, a nawet partii zakupowych. Kalkulacja kosztów nabycia towarów prowadzona jest również z podziałem kosztów na koszty stałe i koszty zmienne.
Struktura zasobowo-procesowego rachunku kosztów pozwala na uwzględnienie w koszcie nabycia towarów zarówno kosztów zakupu towarów od dostawców, realizowanych operacji zaopatrzeniowych, innych zasobów, których koszty ujmowane są w kosztach zakupu oraz kosztach operacyjnych, jak i kosztów wynikających z technologicznego rozwoju i utrzymania grup towarowych.
Kalkulacja kosztów nabycia towarów realizowana jest na poziomie finalnych obiektów kosztowych typ produktu/usługa. Miejsce tej kalkulacji w strukturze ZPRK prezentuje rysunek 17. Na koszt nabycia towarów składają się cztery elementy kosztowe:
- koszty bezpośrednie towarów (eKB – relacja nr [9] w strukturze ZPRK), są to np.: koszty zakupu towarów od dostawców wraz z bezpośrednimi kosztami ich nabycia, np. transportu zewnętrznego zaopatrzeniowego, ubezpieczenia dostaw, opłat celnych itp.;
- koszty zasobów bezpośrednio przypisywanych do towarów z poziomu kosztów zakupu lub kosztów działów operacyjnych (eZP – relacja nr [5] w strukturze ZPRK), są to np. koszty usług załadunkowych i tych usług celnych lub transportowych, które nie zostały uwzględnione w koszcie bezpośrednim;
- koszty działań (operacji) zaopatrzeniowych (eDP – relacja nr [2] w strukturze ZPRK), są to np.: koszty własnych działań zaopatrzeniowych (dokumentacyjnych i logistycznych np. transportu zaopatrzeniowego własnego, generowania zamówień zakupu) uwzględniające koszty zasobów bezpośrednio zaangażowanych w nabywanie towarów;
- narzuty kosztów utrzymania i technologicznego rozwoju grup towarowych oraz kosztów współpracy (SRM[1]) z dostawcami (ePOKP – relacja nr [7] w strukturze ZPRK), są to np.: koszty realizowanych projektów badawczych realizowanych na rzecz grup towarowych, spotkań, negocjacji oraz rozliczeń z dostawcami itp.
Przyczynowo-skutkowa kalkulacja kosztów nabycia towarów, jaka realizowana jest w ZPRK, oraz założenia dotyczące rozdzielczości kosztów nabycia sprawiają, że Zasobowo-procesowy rachunek kosztów stanowi główne źródło informacji zarządczej w tym zakresie. Z kolei rozdzielczość kalkulowanych kosztów pozwala na uznawanie poszczególnych pozycji kosztów dotyczących towarów za istotne lub nieistotne w zależności od rozważanego wariantu decyzyjnego przez menedżerów.
Rysunek 17. Miejsce kalkulacji kosztów nabycia towarów w strukturze ZPRK
Źródło: Na podstawie [Zieliński 2014, s. 88]
[1] Supplier relationship management.