Poziom piąty to „poziom przedsiębiorstwa”. Na tym poziomie znajdują się koszty tych zasobów i działań podstawowych, które rozliczane są bezpośrednio na pośrednie obiekty kosztowe reprezentujące całość przedsiębiorstwa (POK typu: firma).
Miejsce rozliczeń kosztów ujmowanych jako koszty poziomu przedsiębiorstwa przedstawia rysunek 42.
Zarówno w przedsiębiorstwach produkcyjnych, handlowych, jak i usługowych na tym poziomie prezentowane powinny być koszty ogólne zarządzania przedsiębiorstwem, np. koszty zarządu, rady nadzorczej, koszty udziału w grupach kapitałowych, czyli te, których nie można przypisać wprost do konkretnych produktów, usług, klientów, grup produktowych, segmentów klientów, ale można przypisać do całego przedsiębiorstwa[1].
Rysunek 42. Koszty poziomu przedsiębiorstwa strukturze ZPRK
Źródło: Na podstawie [Zieliński 2014, s. 88]
Na poziomie kosztów przedsiębiorstwa najczęściej ujmowane są:
- koszty funkcjonowania zarządu;
- koszty funkcjonowania rady nadzorczej;
- koszty usług zewnętrznych, np. audytów konsultingowych, usług prawniczych;
- koszty uczestnictwa na giełdzie;
- koszty procesów zarządczych związanych z opracowaniem strategii;
- koszty obowiązkowych procesów sprawozdawczych;
- koszty udziału w grupach kapitałowych (opłaty za markę, za wykorzystywanie logo, za zarządzanie korporacyjne itp.);
- koszty sponsoringu wizerunkowego i public relations;
- inne dotyczące całego przedsiębiorstwa, np. odszkodowania, opłaty członkowskie w stowarzyszeniach branżowych itp.
Koszty te uznawane są za istotne przy analizie kosztów i rentowności całego przedsiębiorstwa. W pozostałych przypadkach, np. przy analizie konkretnego produktu lub klienta, powinny być interpretowane jako narzut kosztu, który oznacza wpływ kosztów ogólnych przedsiębiorstwa na rentowność klientów oraz rentowność produktów i usług.
Koszty poziomu przedsiębiorstwa i marża V stopnia
Po odjęciu kosztów przedsiębiorstwa od marży IV stopnia otrzymujemy marżę V stopnia, tj. Marżę Poziomu Przedsiębiorstwa. Uwzględnianie tego poziomu kosztów w marżach pokrycia kosztów ma pomóc odpowiedzieć na pytanie, czy przychód uzyskany ze sprzedaży wszystkich produktów i usług pokrywa całość kosztów ogólnych związanych z ogólnym funkcjonowaniem przedsiębiorstwa.
W rozbudowanych wdrożeniach ZPRK zespoły controllingowe wyodrębniają wiele rodzajów pośrednich obiektów kosztowych typu: firma, definiując je dla potrzeb uchwycenia kosztów zarządu, kosztów funkcjonowania na giełdzie czy kosztów korporacji, a nawet dla pojedynczych projektów strategicznych. Dopiero z tego bardziej szczegółowego poziomu rozliczają dalej koszty do wszystkich klientów i produktów.
W miarę zwiększania liczby pośrednich obiektów kosztowych interpretacja wyniku na poziomie klienta lub produktu staje się pełniejsza i lepiej zrozumiały jest wpływ związany ogólnym zarządzaniem przedsiębiorstwem na rentowność poszczególnych klientów oraz produktów i usług.
Tabela 32. Koszty i marża poziomu przedsiębiorstwa – przykład
Przykład zaprezentowany w tabeli 32 pokazuje, że w danym przedsiębiorstwie koszty poziomu przedsiębiorstwa związane z ogólnym zarządzaniem wyniosły 3 mln zł kosztów stałych. Łącznie koszty poziomu przedsiębiorstwa to 3 mln zł (nie ma kosztów zmiennych). Porównanie kosztów poziomu przedsiębiorstwa z marżą IV stopnia pozwala wyznaczyć marżę V stopnia (marżę poziomu przedsiębiorstwa), która w przykładzie wynosi 7 mln zł i stanowi 7% uzyskanych przychodów. Marża z uwzględnieniem wyłącznie kosztów zmiennych wynosi 42%.
Spadek marży pokazuje, jaki wpływ na rentowność przedsiębiorstwa mają koszty ogólne zarządzania przedsiębiorstwem.
[1] Przypisywanie kosztów na poziom całego przedsiębiorstwa jest przykładem zastosowania koncepcji przypisywalności.